41ST PEOPLES' CORDILLERA DAY
Cordillera Summit on Energy Transition and IP Rights Declaration
April 26, 2025
DEKLARASYON ITI AGKAYKAYSA A PANANGSALUAD ITI KALIKASAN, PANANGSALAKNIB ITI DAGA A NAGTAUDAN, KEN PANANGIRUPIR KADAGITI KARBENGAN KAS NAINSIGUDAN NGA UMILI
Protect the Environment. Defend Ancestral Lands and Indigenous Peoples’ Rights
Datayo a delegados iti Cordillera Summit on Energy Transition and Indigenous Peoples’ Rights, a nagapu iti nadumaduma a probinsya ken syudad ti Kordilyera, kadua dagiti nainsigudan nga umili ken suporta a grupo manipud iti dadduma a paset ti pagilian ken ballasiw-taaw, ket pasingkedan tayo ti panagkaykaysa tayo a salakniban ti kalikasan, nagtaudan a daga, karbengan tayo kas tao, ken karbengan tayo kas nainsigudan nga umili iti bukod a pangngeddeng.
Ideklara tayo ti napinget a panangsuppiat tayo iti panangagaw ken panaggamrod dagiti kapitalista iti ansestral a daga ken natural a rekursos tayo, iti pananglabsing ti karbengan tayo iti bukod a pangngeddeng, ken iti terorismo nga ipagpagna ti estado babaen ti militarisasyon ken panagbomba kadagiti ili tayo, ti kriminalisasyon ken pammadakes kadagiti aktibista, ken ti tuloy-tuloy a terrorist-tagging ken red-tagging.
Naipisok tayo iti kasasaad ti climate emergency a nasken a dagos a sanguen. Dagiti umili ti mapangngeddeng iti pananglapped iti panagkaro ti krisis iti klima. Nasken a labanan ti duron ti energy transition a panangraut ken panangagaw dagiti kapitalista a pagilian ken korporasyon iti nagtaudan a daga ken kinabaknang babaen kadagiti dadakkel a minas ken makadadael a proyekto iti enerhiya – hydro, wind, geothermal ken solar power projects. Ti imperyalista a panaggamrod iti daga, rekurso ken ili ti mangpakaro iti krisis ti klima a sagsagrapen ti sangalubongan gapu ta dagiti nagtaudan a daga ti pakasarakan iti nabatbati pay a kinabaknang ti aglawlaw. Ti dadakkel a proyekto iti enerhiya ken minas ti mangdadael iti kabambantayan ken kabakiran, mangsabidong iti angin, daga ken karayan, ken paggapuan ti didigra. Nakita tayo dagitoy kadagiti dadakkel a dam ken minas ditoy Kordilyera, kas iti Ambuklao, Binga, Magat, ken San Roque dam, ken dagiti minas ti Benguet Corporation, Lepanto, Itogon-Suyoc Resources, Inc, Philex, ken dadduma pay.
Ti panangsalaknib tayo iti ili ken nagtaudan a daga, bakir, karayan, watersheds, ken amin a natural a kinabaknang, ti panangsuppiat tayo kadagiti makadadael a proyekto a mangpakaro iti krisis iti klima, kas iti dadakkel a minas, dam, geothermal, wind ken solar power projects, ket isu ti dakkel a kontribusyon tayo iti panangrisut iti krisis iti klima. Supsuppiaten ken lablabanan tayo dagiti linteg ken patakaran a mangdadael iti ili ken aglawlaw para iti pribado a ganansya dagiti kapitalista, kas iti Mining Act of 1995, Electrical Power Industry Reform Act of 2002, Renewable Energy Act of 2008, ken Energy Virtual One Stop Shop (EVOSS) Act.
Dillawen tayo ti panangbaybay-a ti gobyerno kadagiti pesante ken marigrigat a sektor a kangrunaan a mangsagsagrap iti epekto ti krisis iti klima, didigra, ken maka-kapitalista ken maka-imperialista a patakaran ken programa. Ikidkiddaw tayo ti umno a subsidyo iti produksyon para kadagiti mannalon a karkaro nga agprobproblema iti seguridad ti makan gapu iti El Nino, La Nina, ken liberalisasyon ti agrikultura. Supsuppiaten tayo ti jeepney phaseout ken bogus a public utility vehicle modernization program para iti dakkel a pananginegosyo iti pampubliko a transportasyon. Kasta met a saan tayo a palubosan ti pribatisasyon iti public market a paglilinumbaan dagiti kadakkelan a negosyante iti pagilian. No matuloy dagitoy a proyekto, maawanan dagiti nakurapay a drivers, operators ken vendors ti pangkabiagan.
Kondenaren ken singiren tayo dagiti adu a pananglabsing iti karbengan-tao ken International Humanitarian Law, ken dagiti naranggas a linlinteg ken patakaran. Kondenaren ti nasaknap a panagulbod ken pammadakes dagiti armado a pwersa ti estado ken National Task Force – End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC), panangtratarda a kas krimen ken terorismo ti panagtignay ti umili, ti awan basaran a terrorist designation ken panangipila da kadagiti parparbo a kaso kas iti terrorist financing laban kadagiti environment ken indigenous peoples’ rights defenders, ken ti panagbomba ken panangliplipit da kadagiti komunidad a makadadael met laeng iti aglawlaw. Usigen tayo dagiti manglablabsing kadagiti karbengan-tao ken iti International Humanitarian Law. Labanan tayo ti red-tagging, terror-tagging ken atake kadagiti environmental defenders ken Indigenous Peoples’ Human Rights Defenders. Ikidkiddaw tayo a maibasura dagiti linlinteg ken programa a manglabsing iti karbengan-tao kas iti Anti-Terrorism Act of 2020, Terrorist Financing Prevention and Suppression Act of 2012 ken Executive Order 70. Ikidkiddaw tayo a ma-abolish ti National Task Force – End Local Communist Armed Conflict. Ikidkiddaw tayo met a maituloy ti saritaan-kappia iti baet ti Gobyerno ti Pilipinas ken National Democratic Front of the Philippines tapno risuten dagiti ramut iti gubat agturong iti umno ken pangmabayagan a talna ken kappia.
Ikiddaw tayo nga imbes a maideklara tayo a kas terorista gapu iti panagtignay tayo, bigbigen ken itandudo ketdi ti gobyerno dagiti nainsigudan a tradisyon iti panangaywan iti kalikasan. Itandudo ken padur-asen tayo dagiti nainsigudan a kaammuan ken kolektibo a panagaramat, panagtaripato, ken panangwanawan kadagiti natural a kinabaknang ti umili para iti Self-Determined Sustainable Development. Suportaran ken padur-asen tayo dagiti community-based, babassit ngem sustenable, a proyekto para iti enerhiya kas iti micro-hydro projects, irigasyon, ken modernisasyon a nakabasar iti pangkasapulan ken pagsayaatan ti umili. Itandudo, padur-asen ken suportaran dagiti programa ken proyekto a sosyo-ekonomiko nga inisyatiba dagiti umili babaen iti suporta dagiti development NGOs.
Tuloy-tuloy nga isayangkat tayo dagiti innadal ken panangiwaras iti kaammoan iti krisis iti klima, nainkalintegan a panagballiw iti wagas ken sistema ti produksyon ti enerhiya, ken pananggun-od ti hustisya kadagiti bambanag a mainaig iti usapin ti klima. Tuloy-tuloy nga ag-organisa, agkampanya ken agtignay tayo tapno salakniban ti ili ken aglawlaw, ansestral a daga ken natural a kinabaknang.
Ikampanya tayo kas paset iti Cordillera Peoples’ Electoral Agenda ti panangaywan ken panangtaripato iti kalikasan, ti pudno a solusyon iti krisis iti klima, ti nainkalintegan a panagballiw iti wagas ken sistema iti produksyon ti enerhiya. Suportaran ken ikagumaan tayo nga ikampanya tapno mangabak dagiti progresibo, maka-umili ken maka-kalikasan a kandidato.
Ti daga ket biag. Maymaysa a lubong ti paggigianan tayo. Kas kadagiti ili tayo, awan sabali a planeta a mapanan tayo. Isunga kasapulan a protektaran ken taripatuen tayo ta daytoy ti masakbayan tayo. Kas iti inaramid dagiti kaapuan tayo manipud idi panawen ti kolonisasyon, situtured ken sisasagana tayo a mangsalaknib iti il-ili para kadagiti sumaruno nga henerasyon. Daga, biag, kinabaknang, salakniban!
Natibker a takderan tayo daytoy a deklarasyon a napagkaykaysaan, aldaw ti April 26, 2025, iti syudad ti Baguio.###